KARS ANİ ÖRENYERİ
Türkiye-Ermenistan sınırındaki Ani arkeolojik alanı, 2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi. Kars'ın 44 kilometre doğusunda Ocaklı köyü bitişiğindeki Ani, “İpek Yolu üstündeki 100 bin nüfuslu Krallar Diyarı” olarak da bilinir. Çağlar boyu farklı kültür ve uygarlıklara beşiklik etmesiyle tarihe geçmiştir. Ani, önemini Arpaçay ve Alacasu vadilerine hakim yüksek bir kayalığa kurulu güvenlikli konumuna borçludur. İpek Yolu’nun Anadolu’daki ilk konaklama merkezi olduğu için, aynı zamanda ünlü bir ticaret merkezidir. Zengin ve kozmopolit bir Ortaçağ kenti olarak bilinen Ani'nin en eski tarihinin M.Ö. 5000 yıllarına uzandığı düşünülür.
SINIRIN BEKÇİSİ ORTAÇAĞ KENTİ Türkiye Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay nehri, aynı zamanda Ani’yi doğudan sınırlar. 78 hektarlık bir alanda, volkanik tüf tabakasına kurulmuş kentin en yüksek kesiminde ilk kez Urartular’ın yerleştiği iç kale bulunuyor. Dörtgen ve daire planlı çok sayıda burçla güçlendirilmiş surların uzunluğu 4 bin 500 metre, yüksekliği ise 8 metre kadardır. Sur içindeki Ani antik kentinde bazıları iyi durumda olan cami, kilise, hamam, saray, kervansaray ve köprü gibi 21 adet yapı yer alıyor. Üstünde kükreyen bir aslan kabartması ve Manuçehr tarafından koydurulan kitabenin bulunduğu Orta Kapı (Aslanlı Kapı) yedi girişi bulunan kentin görkemli kapılarından biridir.
FARKLI DİNLERİ BULUŞTURDU Örenyerinin öne çıkan yapısı, Şeddadoğullarından Ebul Şüca Manuçehr tarafından 1072 yılında yaptırılan üç nefli camidir. Eserin tavanı zengin Selçuklu motifleriyle süslüdür. Ani’deki bir başka önemli yapı da, yıldırım düşmesi sonucu yarısını kaybetmiş Gagik Aziz Prkicth veya diğer adıyla Keçeli Kilisesidir. Ani’de göze çarpan diğer yapılar arasındaysa Abughamrents (Poladoğlu) Kilisesi, Tigran Honents Kilisesi, Genç Kızlar Kilisesi, Rahibeler Manastırı ve Kaya Kilisesi sayılabilir. Ateşgede Tapınağı da bölgede hüküm süren Sasaniler’e ait olması bakımından fark yaratır.
HAZIR GELMİŞKEN Örenyerindeki en iyi korunmuş ve önemli yapı olan Büyük Katedral’i (Fethiye Cami) görmeyi ihmal etmeyin. Yazıtlara göre temelleri Bagratlı Kralı II. Sembat tarafından M.S. 990 yılında atılmış ancak kral öldükten sonra eşi kraliçe Katranide tarafından 1001’de bitirilmiştir. Mimarı aynı yüzyılda İstanbul Ayasofya Kilisesi’nin tamiratını yapan Tiridat Usta’dır. Haç şeklindeki planı, ortadaki alan kemerleri taşıyan dayanıklı sütunlarla sınırlandırılmış. Apsis bölümünde iç mekandaki fresklerin 13. yy.’da yapıldığı tahmin edilir. Kırmızı tüf taşından inşa edilen katedral, basamaklı bir zemine kurulu. 1064 yılında Sultan Alparslan’ın Ani’yı fethinden sonra camiye çevrilmesi ve ilk fetih namazı kılınması nedeniyle “Fethiye Cami” de denir.
